Kuraş
Kurash, Orta Asya’da uygulanan bazı halk güreşi stillerini ifade eder. İngilizce adı, bazı Türk dillerinde “güreş” teriminden geliyor. Kurash güreşçileri rakiplerini tutmak için havlu kullanıyor ve hedefleri rakiplerini ayaklarından atmak. Güreş, halk festivali Sabantuy’daki ana yarışmadır.
Özbek halkının geleneksel güreş türleri 3500 yıl öncesine dayanan dönemi kapsamaktadır. “Kuraş” sözcüğü Özbekçe’den tercüme edildiğinde “Güreş” anlamına gelmektedir. Kuraş ile mücadele ve toplumsal spor olarak çoğu eski doğu literatür kaynaklarında karşılaşmak mümkündür. Bin yıl önce ortaya çıkan “Alpomış” Destanında bile “Kuraş” en sevilen ve saygıyla karşılanan, ayrıca sözkonusu dönemlerde Özbekistan’ın tarihi topraklarında yaygın olan bir spor türü olarak ifade edilmektedir. Çoğu eski ve orta çağ filozof ve tarihçileri kendi el yazmaları ve kitaplarında “Kuraş”dan bahsetmektedir. Doğunun büyük alimi ve fikir adamı İbnı Sina, “Kuraş”ın vücudu ve ruhu desteklemenin en iyi yötemlerinden biri olduğunu yazmıştır. Ancak Kuraş’ın ilk olarak nerede ve ne zaman ortaya çıktığı ile ilgili net bir bilgi şu ana kadar yoktur. Buna rağmen, Kuraş’ın en eski güreş türlerinden olduğunu birçok uzman desteklemektedir.
Milattan sonra IX. yüzyılda Kuraş’ın yeni gelişme aşaması başladı. O dönemlerde günümüzün Özbekistan Bölgesine yerleşen insanlar tarafından bayram ve düğün gibi büyük toplumsal olaylar düzenlendiğinde eğlence türü olarak Kuraş kullanılmıştır. Sonradan Kuraş normal eğlenceden bağımsız bir spor türü ve fiziksel hazırlık yöntemlerinden birine dönüşmüştür.
XII. yüzyılda yaşamış Pehlivan Mahmud gibi büyük güçlü güreşçilerin isimleri halk içinde efsaneye dönüşmüştür. Günümüze kadar Hivadayerleşen mezari kutsal yer olarak kabul edilmekte ve çoğu ibadet edenleri kendisine çekmektedir. XIV. yüzyılda tüm insan tarihinde tanınmış başkomutan ve devlet erbabı Amir Temur, kendi askerlerinin fiziksel yeteneğini geliştirmesive hazırlaması için “Kuraş”ı kullanmıştır. Bilindiği gibi, Amir Temur’un ordusu o dönemin yenilmez ve dünyanın en güçlü ordu olmuştur.
Yıllar geçti ve “Kuraş” günümüzün Özbekistan bölgesinde yerleşen halkın en sevdiği ve önem verdiği geleneklerinden biri haline gelmiştir. Kuraş, Özbek’lerin kanında vardır dersek de hata yapmış olmayız. Çocuklar, bu güreş türüne olan sevgiyi babalarındanmiras almaktadır. Günümüzde sadece Özbekistan’da iki Milyona yakın kişi “Kuraş” ile uğraşmaktadır. Ayrıca bu güreş türünün meraklısı ve takipçilerinin sayısını belirlemek zordur.
1980’li yılların başında Kuraş’ın meşhur Özbek ustası, Judo ve Sambo, ayrıca Kuraş’ın gelişmesinde öncülük eden Kamil Yusupov, Kuraş’ın uluslararası standartlara uygun olacak yeni universal kuralların hazırlanması amacıyla miras olan Özbek güreşi öğrenilmesi konusunda araştırmayı başlatmıştır. 90’lı yılların başında bu zoraraştırmayı tamamlamıştır ve Özbek Kuraş’ını dünya arenasına çıkarmayı hedeflemiştir. İlk başta kendisi tarafından hazırlanan Kuraş kurallarını uzman ve sevenler arasında kamu görüşüne havale etmiştir. Yeni kurallar, uluslararası spor standartlarına uygun olacak üniforma, güreş yapılacak yer, güreş süresi ve v.stüm iyi yönlerini kapsayan Özbek güreş kurallarını birleştirmiştir.
Kuraş kurallarının önemli bir üstünlüklerinden biri de yatıkdurumunda, yani
parter olarak güreş yapmanın yasak olmasıdır. Güreşçilerin birisinin dizi yere deydiği zaman hakem güreşi durdurur ve güreşcilerin ilk pozisyonu almasını sağlar. Bu durum Kuraş’ın spor seyrecileri açısından dinamik, hızlı ve ilginç olmasını sağlamaktadır. Bunun dışında Kuraş kuralları bel kemerinin aşağı kısmında tutulması, ayrıca diğer tüm acı veren ve boğucu hareketleri kesin olarak yasaklamaktadır. Bu ise sporcuların sakatlanma oranını en aza indiren Kuraş’ı güvenli bir güreş türü yapmaktadır.
Kuraş’ın yeni dönemi eski Sovyet cumhuriyetleri içinde Özbekistan’ın ilk olarak bağımsızlığı ilan ettiği 1991 yılında başladı. Ülke Hükümeti, 70 yıllık totaliter rejiminde engellenen ulusal değerleri ve Özbek halkının gelenekleri yeniden yaşatmak hedefini koydu. Milli güreş türü Kuraş’ın yeniden hayata geçirilmesi konusu öncelikli hedeflerden biri oldu. Kuraş’ı modern uluslararası bir spor olması ve onun Olimpiyat Oyunları kapsamına dahil edilmesi önemli amaçlardan biri olmuştur ve olmaya devam etmektedir.
Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Karimov’un desteğiyle bu Özbek güreşinin uluslararası kapsamda bir takımın faal grup üyeleri aracılığıyla geliştirme çalışmaları başladı. Bu grup tarafından büyük bir başarılara imza atılmış ve Özbekistan’ın çeşitli bölgelerinde bir kaç büyük turnuvalar düzenlenmiştir. Ülkenin her köşesinden binden fazla güreşçi bu turnuvalara katılma isteğinde bulunmuştur. Milyonlarca meraklı seyirci güreş keyfini tatmak için ülkenin tüm stadyumlarını doldurdu.
Kuraş’çıların faaliyetleri sadece Özbekistan bölgesiyle sınırlı kalmamıştır. 1992 yıldan başlayarak bu grup tarafından Türkiye, Güney Kore, Kanada, Japonya, Hindistan, ABD, Monako ve Rusya gibi resmi spor forumlarında Özbek güreşinin uluslararası platformda bir kaç defa sunumu yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Eylül 1998 tarihinde Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te düzenlenen ilk uluslararası Kuraş turnuvasına dünyanın 30 ülkesinin katılımı sağlanmıştır. Turnuva büyük bir ilgiyle karşılandı. Taşkent merkezinde yerleşen ve 30 bin kişi kapasiteli açık stadyum tamamen doldu. Özbekistan’daki ve dışındaki milyonlarca kişi TV aracılığıyla turnuva gidiş hattını izlemiştir. Cumhurbaşkanlığı Ödülü için düzenlenen 1.Uluslararası Turnuva büyük başarıyla geçti. Meşhur Türk güreşçi Salim Tataroğlu turnuvada galip oldu.
1.Uluslararası Turnuvanın düzenlenmesi yeni bir tarihi bir olaya neden oldu. 6 Eylül 1998 tarihinde Avrupa, Asya ve Amerika gibi 28 ülke temsilcilikleri uluslararası arenada Özbek güreşini temsil eden Uluslararası Kuraş Birliği adıyla (kısaca UKB) resmi bir organın oluşumasını sağladı. Bu organın ilk kurultayında uluslararası Kuraş kurallarını kabul eden ve UKB yönetim kurulunu belirleyen (İcra Komitesi) yeni uluslararası spor organizasyonun tüzüğü onaylandı. Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Karimov, Kuraş’ın uluslararası arenada gelişmesinde önemli gayretler gösteren birisi olarak tam oyla UKB’nin “Onur Başkanı” görevine seçildi. İcra Komitesinde 15 üye olup, UKB kurultayında oy çoğunluğu alma yoluyla dört yıllık süre için tekrar seçilebilme hakkı saklı kalmak koşuluyla seçilmektedir.
1999 yılının Mayıs başlarında Taşkent yeni bir olayın sahidi oldu – Avrupa, Asya, Afrika, Doğu ve Güney Amerika gibi beş farklı kıtanın 48 ülkesinden gelen güreşçilerin katılımıyla I. Dünya Kuraş Şampiyonası düzenlendi. Özbek Devleti Başkanı ve UKB’nin onur Başkanı İslam Karimov, bu şampiyonanın açılış konuşmasında Özbek Kuraş’ı Özbek halkının kendine özgü ruhi ve karakterini, özellikle kendi rakibine göre cesur, kararlı ve merhametli, adil, dürüst ve insani olmayı benimseyen özelliklerini kapsadığını ifade etti. Bununla beraber sözü geçen özellikleri kapsayan bu spor türünün tüm dünyanın desteğini ve sempatisini kazanma şanşının çok yüksek olduğunu vurguladı.
Dünyanın 50 ülkesinden gelen yüzlerce güreşçi, Kuraş turnuvasında galip olmak için yarıştı. Yarışma 3 farklı (73, 90 kg ve salt) ağırlık kategorisine göre düzenlendi. Güreş heyecanlı ve ilginç geçti. Bu yarışmanın tüm ağırlık kategorisindeki galipleri Özbekistan güreşcileri oldu.
Bu tarihten itibaren UKB her sene yetişkinler arasında dünya şampiyonası düzenlemektedir. II. Şampiyona, Kuraş vatanı dışında düzenlenen ilk turnuva oldu. Temmuz 2000 yılında kadın sporcularında katıldığı ilk Kuraş Şampiyonası Türkiye’nin Antalya şehrinde düzenlendi. III. Dünya Kuraş Şampiyonası Macaristan’ın başkenti Budapeşte şehrinde Ağustos 2001 tarihinde düzenlendi. 2002 tarihinde Ermenistan’ın Erivan şehrinde IV. Dünya Kuraş Şampiyonası düzenlenmiştir. V. Dünya Kuraş Şampiyonası 2005 tarihinde Özbekistan’ın başkenti Taşkent şehrinde yapıldı.
Yetişkinler arasında şampiyona ile beraber UKB, 2002 tarihinden itibaren her sene dünya gençleri arasında birincilik yarışmaları düzenlenmektedir. Mayıs 2000 ve 2001 tarihlerinde düzenlenen gençler arasında birincilik yarışmaları Rusya Federasyonu’nun Tver şehrinde yapıldı. 2004 tarihinde Şahrisabz şehrinde gençler arası IV. Dünya Şampiyonası düzenlendi.
Haziran 1999 tarihinde UKB tarafından kadınlar arasında I. Uluslararası Kuraş Turnuvası yapıldı. Turnuvanın düzenlendiği yer olan Rusya’nın Bryansk şehrine 9 dünya ülkesinden 25 takım geldi. Turnuva galibi Alman gürşçi Gretta Müller oldu. İkinci ve üçüncü sırayı ise Rusya ve diğer Alman güreşçi paylaştılar.
Aralık 1999 tarihinde I. Kıtalararası Kuraş Şampiyonası düzenlendi. Beyaz Rusya’nın başkenti Minsk şehrinde I. Avrupa Şampiyonası yapıldı. Kadın ve Erkek güreşçi sporcuların katıldığı I. Asya Şampiyonası Nisan 2001 tarihinde Kuraş’ın anayurdu Taşkent şehrinde düzenlendi. I. Kıtalararası Afrika Şampiyonası, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Hartenbos şehrinde Temmuz 2001 tarihinde yapıldı. I. Pan Amerikan Kıta Şampiyonası Bolivya’nın başkenti La-Pas şehrinde Mart 2002 tarihinde yapıldı.
UKB çerçevesinde çeşitli üye ülkelerde geleneksel uluslararası turnuvalar düzenlenmektedir. Bunlardan en önemlisi olan – 2000 tarihinden itibaren her sene Britanya Kuraş Birliği tarafınca düzenlenen İslam Karimov’un Uluslararası Turnuvasıdır. UKB onur Başkanı ve Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Karimov’un şerifine düzenlenen I. Turnuva Ekim 2000 tarihinde İngiltere’nin Bedford şehrinde yapıldı. Kasım 2001 tarihinde İngiltere’nin Dartford şehrinde II. Turnuva düzenlendi. Günümüze kadar İngiltere’de beş turnuva başarıyla yapıldı.
Britanya Kuraş Birliği’ne organize ve turnuva düzenlenmesi gibi tüm konularda destekleyen Özbekistan Cumhuriyeti’nin İngiltere’deki Büyükelçiliği bu turnuvaların düzenlenmesinde önemli katkı sağlamıştır.
2003 yılında Asya Olimpiyat Genel Asamble Kurulu’nunda – Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin kıtalararası bölümünde Kuraş konusu önemli bir olay oldu. Bizim sporumuz bu saygın kurul tarafından resmi olarak kabul edildi ve Yaz Asya Oyunları kapsamına eklenme hakkını elde etti.
Günümüzde Kuraş, hemen hemen tüm dünya tarafından kabul görmüştür. Bolivya, Kanada, ABD ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nden Hollanda, Türkiye, Rusya ve Japonya’ya kadardır. Şu anda UKB, beş kıta Federasyonu ve 70’den fazla Asya, Avrupa, Amerika, Okean ve Afrika Kuraş Milli Federasyon’larını tek çatı altında birleştirmektedir. Gün geçtikçe uluslararası spor organizasyonu olarak UKB’nin itibarı artmaktadır. UKB Başkanı ve diğer İcra Komitesi üyelerin çeşitli uluslararası spor kurumları ve teşkilatların yöneticilerle olan buluşması ve görüşmeleri bunun kanıtıdır.
Kuraş, en eski güreş türü olarak bilinir. Aynı zamanda hiç kuşkusuz ki, bu kadar eski tarihi sahip olmasına rağmen dünya arenasında en gençspor türüdür. Kuraş, 1998 yılında uluslararası arenada kendi yoluna başladı. Kolay ve kısa olmayan bir yoldur. Baştan itibaren bu yolun hedefi net olarak belirlenmiştir. Yani, Özbek Kuraş’ının uluslararası bir spor dalı olmasını sağlamaktır.
