Atletizm
Atletizm, koşular, atmalar, atlamalar, çoklu branşlar, kır koşuları (kros), dağ ve yamaç koşularından oluşan temel bir spor dalıdır. Modern atletizmde yer alan branşlar şu şekildedir:
KOŞULAR
Kendi içinde sprint, orta mesafeler, yol koşuları, yürüyüş, uzun mesafeler, engelli koşular ve bayrak yarışmaları olarak kategorilere ayrılır. Stadyumlardaki sekiz kulvarlı standart pistte gerçekleşen bu yarışmalar şunlardır:
Sprintler: 100 metre, 200 metre, 400 metre
Engelli koşular: 110 metre engelli (erkekler), 100 metre engelli (kadınlar), 400 metre engelli, 3000 metre su engelli
Orta mesafeler: 800 metre, 1500 metre, 1 mil, 3000 metre
Uzun mesafeler: 5000 metre, 10,000 metre
Bayrak yarışmaları: 4×100 metre, 4×400 metre. Ayrıca Olimpik olmayan 4×200 metre, 4×800 metre, 4×1500 metre ve 100-200-300-400 metre karışımından oluşan İsveç bayrak kategorilerinde de yarışma yapılmaktadır.
Yol koşuları: Maraton (42.195 metre), Yarı Maraton (21.097 metre), 10 km, 15 km.
YÜRÜYÜŞ:
Yolda ve stadyumda yapılabilir. Büyük şampiyonalarda yürüyüş müsabakaları asfaltta yapılmaktadır. Disiplinler: 5 kilometre, 10 kilometre, 20 kilometre, 50 kilometre, 5000 metre pist, 10,000 metre pist, 20,000 metre pist.
ATLAMALAR:
Atletizmde dört temel atlama branşı vardır. Uzun ve üç adım atlamada yapılan derecenin rekor olabilmesi için arkadan esen rüzgarın hızının saniyede 2 m‘yi geçmemesi gerekir.
- Üç adım atlama: Hız mesafesi uzun atlamada olduğu gibi 45m.dir. Atletler yine süratli Bir koşuyla başlarlar,Kum havuzuna yaklaştığında 3 büyük adım atar ve atlayışını yapar.Basma tahtasına yine dikkat edilmelidir.Ve uzun atlamada olduğu gibi atletin 6 atlayış yapma hakkı vardır.
- Uzun atlama: Yaklaşık 45 metreyi bulan hız alma mesafesinden başlar ve basma tahtasında belirlenen alanı geçmeden kum havuzuna atlanır. Basma tahtasının üzerine macun gibi bir madde döşenir ve sporcunun ayağının geçip geçmediğine bakılır. Ayak, basma tahtasını geçmişse atlayış,havaya kaldırılan kırmızı bayrakla geçersiz sayılır. Bu nedenle sporcular,nereye kadar nasıl koşacaklarını işaretlerler. Basma tahtasının bitiminden, sporcunun en son değdiği yere kadar ölçüm yapılır. Bu nedenle sporcular,atlayıştan sonra geriye düşmemeye özen gösterirler.Atletlerin 6 atlayış hakkı vardır. En uzun olanı en iyi atlayışı olarak sayılır.
- Sırıkla atlama: Yaklaşık 5m. uzunluğunda, 2kg. ağırlığında özel madden yapılmış sırıklar kullanılarak, yükseklik geçilmeye çalışılır. İzlemesi çok zevklidir ancak zor bir atlayış türüdür. Yarışmacı istediği yükseklikten yarışmaya başlar. Aynı yükseklikte 3 defa çıtayı devirirse elenir.Dilerse iki hatalı atlayıştan sonra sonuncu hakkını daha yüksek bir çıtada deneyebilir. Atlet hız koşusu (Sırık saplama yapar ve sırığını, sırık sandığına yerleştirerek oradan alınan güçle sandığı) havaya yükselmeye çalışır. Sırık kırılırsa hata sayılmaz.
- YÜKSEK ATLAMA: Koşarak hız kazandıktan sonra sağlam iki dik sehpanın arasındaki çıtanın üzerinden atlayarak yapılır. Bu atlamada prensip vücudun çıtanın üzerinden düşürmeden geçmesidir.
Yüksek atlamayı diğer yarışmalardan ayıran özellikler üç tanedir. Birincisi mesafe dikey olarak ölçülür, ikincisi başarı ve başarısızlık belirli bir yükseklikteki çıtayı aşmaya bağlıdır, üçüncüsü ise atlet başarılı olduğu sürece sayısız deneme hakkına sahiptir. Bu spor dalında başarılı olmak için, bacak adalelerinin doğal bir yaylılık ve tempo kuvvetine sahip olması, vücudun dirençli ve uyumlu olması gerekir. Boy faktörü sanıldığının tersine avantaj oluşturmaz.
Atlama alanı olarak kullanılan, çıkış noktası ile yarım daire şeklinde olan hızlanma sahasının uzunluğu, 15 m’den az olamaz. Atlama sehpası, sert ve bükülmez ağaçtan veya madendendir. Aralarındaki mesafe 3.66 – 4.02 m’dir. Atlama çıtasının uçları kare, üçgen veya yuvarlak olabilir. Ağırlığı 2 kg’ı geçemez. Sehpa üzerindeki çıta, yarışmacının dokunduğu zaman kolayca düşecek biçimde yatay durumdadır. Çıtanın arkasında süngerle doldurulmuş düşme minderi, en az 5×4 m boyutunda ve yeterli kalınlıktadır. Kullanılan malzemelerin başında, topuğu korumak için plastik ve lastik çivili ayakkabıları sayabiliriz. Topuğun kalınlığı 6 mm’yi, taban kalınlığı da 13 mm’yi geçemez.
Atlamadan önce hız kazanabilmek için koşulması gerekir. Atlayıcı, 7 – 11 adım arası yaklaşma koşusunu, 30 – 40 derecelik bir açı ile giderek hızlanan bir koşu temposu ile yapar. Atlayıcı, çıtaya çok yakın basarak sıçramalıdır. Sıçrayış tek ayakla ve geriye alınmış vücudun gergin bacak üzerine alınmasıyla başlar. Çıta üzerine gelince vücudun ekseni etrafından dönmesi, başın göğüs hizasına alınması ile sürer. Önce dış kol ile savunma bacağının mindere değmesi, sonra da gövdenin kalça ile omuz üzerinde dönüşüyle atlama tamamlanır. Yüksek atlamada yarışmacının uyması gereken en önemli kural; sıçramada tek ayağını kullanmasıdır. Yüksek atlamada yarışmacılar ilk atlayacakları yüksekliği kendileri seçerler. Alt sınırın yukarısında olmak kaydıyla herhangi bir yüksekliği atlamadan geçebilirler. Başarılı olduğu sürece sayısız deneme hakkına sahiptirler. Ancak birbirini izleyen üç başarısız atlama denemesi yaptıklarında elenirler.
Atlanan yükseklik, dik olarak yer ile çıtanın üst kenarının en alt kısmını içerir. Bir rekor durumunda yükseklik, atlamadan sonra yeniden ölçülür. Kazanan atlet elenmeyen son atlettir. Beraberlik durumunda, söz konusu yüksekliğin üç deneme hakkından en azını kullanarak geçen kazanır. Bu durumda da beraberlik bozulmazsa toplam atlayışı en az olan kazanır.
Kullanılan araçların ve atlama alanının düzenli olması atlayışın kurallara uygunluğu ve yüksekliğin ölçülmesi iki veya üç hakem tarafından sağlanır.
Yüksek atlama sporu yapan atlayıcıların kullandıkları atlama stilleri 4 tanedir.
1-Scissor(makaslama)
2-Straddle Dive Staddle
3-Fosbury Flash
4-Kalifornia (Western Roll)
Bunlardan en popüler olanları Straddle (Binme) ve Fosbury Flash teknikleridir. Straddle’da atlet yüzü aşağıya bakar biçimde, vücudunu çıtanın etrafında döndürerek atlar. Fosbury Flash tekniğinde ise atletin çıtayı önce başı geçer ve omuzlar üzerine düşülür. Kısa zamanda öğrenilmesi ve göze hoş görünmesi Fosbury Flash tekniğini popüler kılmaktadır.
Yarışmacı atlama sırasında iki ayağının üzerinde sıçrarsa, çıtayı aşmadan düşerse, atlama anında çıtaya çarpar desteklerinden düşürürse başarısız sayılır.
Atlama yarışmalarının yüksek sürat koşu içeren ikisinde (üç adım ve uzun), tıpkı sprint yarışmalarındaki gibi rüzgar ölçümü gerçekleştirilir.
ATMALAR:
Atma branşları, gülle atma, disk atma, çekiç atma ve cirit atmadır.
A- Gülle Atma: Bayanlarda ağırlık 4 kg., çap 95-100 mm.dir
Erkeklerde ağırlık 7.260 kg., çap 110.30 mm. dir.
2.13,5 mt. Çapında bir daire içinden atış yapılır.Atış yapmaya gelirken ve atış yaptıktan sonra,atış yönüne basılmaz aksi halde diskalifiye olunur.Belli bir teknik gerektirir. Genelde atış yönüne sırtı dönük başlayan sporcu,geriye doğru kayma yaparak ,atış alanına yaklaşır,ve ayağını takoza dayar,vücudunu atış yönüne döndürerek gülleyi omuzdan ileri doğru atar.Güllenin ileri doğru bir kavisle atılması daha uzun mesafeye gitmesini sağlar.
Bu branşlarda malzeme ağırlıkları erkek ve kadınlarda yaş gruplarına göre farklılık gösterir. Güllede büyük erkekler 7.26 kg, büyük ve genç kadınlar 4 kg’lık ağırlıklarla yarışırken, U20 erkekler 6 kg, U18 erkekler 5 kg, U18 kızlar ise 3 kg gülle kullanır.
B- Çekiç Atma: Bildiğimiz çekice benzemez. Sapı, teli ve güllesi olan bir yarışma aletidir. Erkeklerde ağırlığı yaklaşık 7 kilo, bayanlarda ise 4 kg’dır. Genellikle çekici iki kere çevirdikten sonra atış yerine kayarak 3-4 dönüş yaparak gelir ve sporcular çekici ellerinden çıkartırlar.
Çekiç Ağırlığı: 7,257 kgdır.
Başı: Demir veya pirinçten yumuşak olmayan diğer metallerden yapılır. Tam küredir ve en az çapı 102 mm, en fazla 120 mm’dir.
Teli: Başla tutma halkasını birbirine bağlar. Tel tek parça çapı 3 mm’den fazla olmayan çelikten yapılmıştır.
Tutma Halkası: Sert, eğilmez, kalınlığı 9 mm. olan metalden yapılır. Eni 11 cm, uzunluğu telin tam gerilmesinde 11,5 cm’dir. Aletin uzunluğu 117,5 cm’den daha az olmamalıdır.
Koruma Kafesi: Disk atma kafesiyle aynıdır.
Atma Dairesi: Gülle atma ile aynıdır.
Genel Kurallar: Gülle ve disk atma ile aynıdır.
C- Disk Atma: En eski yarışma dallarından biridir. Yapılan arkeolojik kazılarda disk atan antik yunan heykelcikleri bulunmuştur.
Erkeklerde 2kg. ağırlığında, 219 mm. çapında,
Bayanlarda ise 1kg ağırlığında ,180 mm. çapındadır. Bu da daire içinde yapılan atışlardan biridir (gülle,çekiç de olduğu gibi ). Atış alanına yüzleri dönük başlarlar ve yine teknik isteyen dönüşlerle atış alanına yaklaşır ve atışlarını yaparlar.
Diskte büyük erkekler 2 kilo, U20 erkekler 1.75 kg, U18 erkekler ise 1,5 kg’luk ağırlıkla yarışırken, kadınların kullandığı disk 1 kilogram ağırlığındadır.
D- Cirit Atma: Cirit atmada ise büyük ve U20 erkekler 800 gram, U18 erkekler 700 gram ağırlığındaki ciriti kullanırlar. Kadınlarda ise büyükler 600 gram, U18 kategorisindeki atletler 500 gramlık ciritle yarışır.
ÇOKLU BRANŞLAR:
Açık havada erkeklerin dekatlon (onlu yarışma), kadınların ise heptatlon (yedili yarışma) olarak mücadele verdiği branş. Salonda erkekler heptatlon (yedili), kadınlar ise pentatlon (beşli) yarışmaya katılır. Açık hava yarışmaları ve salondaki heptatlon iki gün sürer, kadınlar pentatlon ise tek günde tamamlanır.
KROS VE DAĞ KOŞULARI:
Açık arazide zaman zaman çamurlu zeminde koşulan kır koşusudur. Kros, çok yaygın bir disiplin olarak özellikle mesafecilerin sıklıkla katıldığı bir branştır. Krosun mesafesi 10 kilometreye kadar varan ve irtifa yüksekliğinin 300 metreyi aştığı versiyonu dağ koşusudur. Dağ koşusunun parkuru, kros yarışına göre çok daha engebelidir.
ATLETİZM ÇOKLU YARIŞMALARI
a- Pentatlon (5’ li yarış): 100m engel- 200m- Gülle Atma- Yüksek Atlama- Uzun Atlama.
b- Heptatlon (7’ li yarış): 100m engel- 800m- Gülle Atma- 200m- Cirit Atma- Yüksek Atlama- Uzun Atlama.
c- Dekatlon (10’lu yarış): 100m engel- Uzun Atlama- Yüksek Atlama- Gülle Atma- 400m engel- 110m engel- sırıkla Yüksek Atlama- Cirit atma- Disk Atma- 1500m.
