Mangala
Mangala Oyunu Tarihi
Mangala oyununun tarihi çok eskilere dayanıyor aslında. Eskiden eğlence amaçlı değil de daha çok kayıt tutmak için kullanıldığına dair bazı bilim insanlarının teorileri var. Mangala o zamanlar taşlar ile değil daha çok tohumlar ile oynanıyormuş. Eğlence amaçlı oynanması ise ilk olarak Orta Asya’da Türkler ile birlikte görülüyor. Mangala oyunu basit bir oyun gibi görünse de bazı kavramları sembolize ediyor. Mesela 12 oyuk 12 ayı, oyukların içinde bulunan her bir 4 taş 4 ayı, sağda ve solda bulunan hazineler ise Doğu ve Batı’yı sembolize ediyor. Yani görüşler bu ağırlıkta.
Mangala oyunu, Anadolu’da da uzun yıllardır oynanan köklü bir oyundur. Bazen mangala, bazen mancala bazen de mankala ismiyle anılıyor. Eskiden Köçürme dendiği de biliniyor. Ama günümüzde, dünyada Mangala adıyla bilinir bir hal almış. Bu kelimedeki “g” harfi bazen değişip “c” ya da “k” halini de alıyor. Anadolu’nun çeşitli yörelerine göre bambaşka isimler de kullanılıyor ama. Erzurum’da pıç, Konya’da meneli taş, Safranbolu dolaylarında ise altıev adıyla biliniyor. Kuralları yöreden yöreye değişiklik gösterebiliyor.
Kimi kaynaklarda Sakaların, Göktürklerin, Uygurların da oynadığı yazsa da bu bilgi kesin değildir. 16 yüzyıldan itibaren Osmanlı minyatürlerinde Mangala tasvirlerine rastlanıyor. Mangala oyunu ile benzer mantığa sahip oyunlar, Avrupa’da da yüzyıllardır oynanıyor aslında. Ama muhtemelen doğu kültüründen batı kültürüne geçmiş Mangala oyunu.
Mangala Kelimesinin Kökeni
Kelimenin kökeni hakkında çeşitli fikirler vardır. Bunlardan ilk görüş, oyunun adının Arapçadan alındığını ve taşımak, aktarmak anlamına gelen “nakl” kökünden geldiğini savunuyor.Diğer görüş ise Türkçede en küçük askeri birlik olan “manga” kelimesinden türetildiği şeklinde. İki teori de mantıklı görünse de hangisinin doğru olduğunu şu anlık tam olarak bilemiyoruz.
Mangala Nasıl Oynanır? Mangala Oyunu Kuralları Nelerdir?
Mangala Oyunu Başlangıcında
- Oyun 2 kişi arasında oynanır.
- Her oyuncunu başlangıçta 24 taşı vardır.
Oyun Dizilimi
-
Mangala oyununda toplamda 12 adet oyuk vardır. Bunlar ev ya da çukur şeklinde de adlandırılabiliyor. Her oyuncunun önünde 6 adet oyuk vardır ve oyuncular sadece kendi oyuklarından taş çıkartabilirler. Fakat rakibin oyuklarına taş bırakılabilir. Bu 6 oyuğun yanında birer de büyük oyuk bulunur ve bunlar hazine olarak adlandırılır. Amaç, taşları bu hazine denen kısımlarda toplamaktır. Oyuncunun sağında bulunan hazine o oyuncuya aittir.
-
Oyun başlangıcında her oyukta 4’er taş olmalıdır. Oyuna yazı tura ya da kura ile başlanır.
- Mangala oyunu başlangıcında her kuyuda 4’er taş olmalıdır.
Mangala Oyunu Hamleleri ve Önemli Kurallar
-
İlk başlayacak oyuncu bir oyuk seçer ve oradaki 4 taşı alarak saat yönünün tersindeki oyuklara teker teker bırakır. Ancak atlanmaması gereken şey şu: oyuncu aldığı oyuğa da bir taş bırakmak zorundadır.
-
Oyuncunun bıraktığı son taş hazinesine denk geliyorsa, hamle sırası tekrar aynı oyuncuda olur.
-
Eğer rakip oyuncunun oyuklarına atılan son taş rakip oyuncunun oyuğunu çift yaparsa (2,4,6,8 taş) oyuncu rakibin kuyudaki tüm taşları kendi hazinesine atmaya hak kazanır. Mangala oyununun en önemli kurallarından biri de budur.
- Bir de şöyle bir kural vardır: Oyuncu kendi bölgesindeki bir boş kuyuya son taşı denk getirirse karşı bölgenin kuyusundaki taşları da sayısına bakmadan alır hazinesine atar. Bu da mangala oyununun önemli kurallarından biridir.
Oyun Sonlandırılması
-
Oyun sonunda bölgesindeki taşların hepsini hazinesine koymayı başaran oyuncu, rakip bölgedeki tüm taşları da almaya hak kazanır ve kendi hazinesine ekler. Oyun bu şekilde sona erer.
-
Oyun bitiminde hazinelerdeki taşlar sayılır ve en çok taşa sahip olan oyunu kazanır. Taşlar eşitse berabere biter.
- Kazanan 1 puan alır.
- Beraberlik durumundan her iki takım 0,5 puan alır.